Η 9η Φεβρουαρίου ήταν η «παγκόσμια ημέρα της ελληνικής γλώσσας». Αυτή η γιορτή καθιερώθηκε αρχικά από την Ομοσπονδία Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας και εορτάζεται από το 2017.
Εκείνη τη μέρα ο Γερμανός πρέσβης στην Ελλάδα δήλωσε με περηφάνια ότι σπούδασε αρχαία ελληνικά στο Πανεπιστήμιο και ότι η ελληνική γλώσσα τον ενέπνεε σε όλη του τη ζωή, γι’ αυτό νιώθει ευγνώμων. Στο Τορίνο πραγματοποιήθηκε τριήμερο εκδηλώσεων και το μνημείο Mole Antonelliana φωταγωγήθηκε με τα χρώματα της ελληνικής σημαίας. Στη Νάπολη στον εορτασμό συμμετείχαν 30 κλασικά Λύκεια με τη στήριξη του Δήμου της Νάπολης και του Αρχαιολογικού Μουσείου της πόλης. Στην Κωνσταντινούπολη διοργανώθηκε από το Γενικό Προξενείο της Ελλάδος τιμητική εκδήλωση παρουσία του Οικουμενικού Πατριάρχη και Τούρκων καθηγητών της Νεοελληνικής Γλώσσας. Στο Κάιρο έλαβε χώρα λαμπρή εκδήλωση, στην οποία ο Έλληνας πρέσβης στην Αίγυπτο επεσήμανε ότι το νήμα που συνδέει την «Ιλιάδα» του Ομήρου με το «Άξιον εστί» του Ελύτη, τη λυρική ποίηση των αρχαίων Ελλήνων με το έργο του Καβάφη και του Σεφέρη, την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή με τον Ακάθιστο Ύμνο και τον Παπαδιαμάντη είναι πως όλα είναι γραμμένα στην ελληνική γλώσσα.
Και εκεί ακριβώς έγκειται η γοητεία και η δύναμη της ελληνικής γλώσσας, στην αδιάλειπτη παρουσία της και στην αδιάσπαστη ενότητά της. Για χιλιάδες χρόνια στον ίδιο χώρο μιλιέται και γράφεται η ίδια γλώσσα. Η ελληνική γλώσσα αποτελεί ένα κράμα από τα αρχαία ελληνικά (είναι εκπληκτικό ότι πάρα πολλές λέξεις πχ. «άνθρωπος», «στρατηγός», «πολίτης», «δικαιοσύνη», «αδικία», «γένος» υπάρχουν από την αρχαιότητα), από τη λόγια παράδοση, από την καθαρεύουσα, από τις λαϊκές ντοπιολαλιές, από τη δημοτική και από ξένες λέξεις ενσωματωμένες στο ελληνικό λεξιλόγιο και προσαρμοσμένες στην ελληνική μορφολογία και όλα αυτά συνθέτουν έναν απίστευτο πλούτο και μια αφάνταστη ποικιλία. Έχουμε το προνόμιο να είμαστε κάτοχοι
και φορείς αυτής της γλώσσας. Εδώ στην Ελλάδα είμαστε περήφανοι γι’ αυτό;
Οι περισσότεροι μαθητές απεχθάνονται το μάθημα των αρχαίων ελληνικών. Τα παιδιά, όταν γράφουν μηνύματα, χρησιμοποιούν greeklish, συντμήσεις και κωδικοποιημένες λέξεις. ( Οι αντωνυμίες «μου», «σου», «τίποτα» έγιναν μ, σ, τπτ. Το «τέλος πάντων» έγινε τεσπα.) Η πλειοψηφία των Ελλήνων χρησιμοποιεί μόνο ένα μέρος από το πλούσιο ελληνικό λεξιλόγιο, απαξιώνει την ορθογραφία ( «Έλα, μωρέ! Τι χρειάζεται;» ), τη σωστή χρήση της γλώσσας και τη γνώση των κανόνων που την διέπουν («Σε τι χρησιμεύει; Θα σου φέρει χρήματα;») και θεωρεί περιττή την ανάγνωση βιβλίων. Από την άλλη η κυριαρχία της τηλεόρασης και του διαδικτύου έχει αντικαταστήσει τον λόγο με την εικόνα. Η ίδια η εκπαίδευση έχει στραφεί προς την τεχνοκρατία και δεν προωθεί την καλλιέργεια της γλώσσας.
Στο Γ’ Βιβλίο της Ιστορίας του ο Θουκυδίδης γράφει πως στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στην Κέρκυρα οι άνθρωποι άλλαζαν την καθιερωμένη σημασία των λέξεων κατά πως τους βόλευε, για να δικαιολογούν τις πράξεις τους. Το παράτολμο θάρρος το ονόμαζαν ανδρεία και τη μετριοπάθεια δειλία. Η τυφλή παραφορά λογιζόταν ως αρετή, ενώ η συνετή αντιμετώπιση των πραγμάτων ως νωθρότητα. Όποιον ραδιουργούσε τον χαρακτήριζαν έξυπνο, ενώ όποιον δεν παρακινούσε τους άλλους στο κακό τον θεωρούσαν διασπαστή της παράταξης τρομοκρατημένο από τους αντιπάλους. Ο Τζωρτζ Όργουελ στο βιβλίο του «1984» βάζει το ολοκληρωτικό καθεστώς να επιβάλλει στον λαό τη Νέα Ομιλία με σκοπό την απάλειψη των περισσοτέρων λέξεων και να βαφτίζει το υπουργείο που διεξάγει πολέμους Υπουργείο Ειρήνης, το υπουργείο που ασκεί προπαγάνδα Υπουργείο Αλήθειας και το υπουργείο που είναι υπεύθυνο για τα βασανιστήρια Υπουργείο Αγάπης.
Τι δείχνουν αυτά; Ότι η γλώσσα έχει σημασία. Και έχει σημασία, γιατί με αυτήν εκφράζονται σκέψεις και αποτυπώνονται νοήματα. Όσο πιο πολύ περιορίζουμε το λεξιλόγιό μας, τόσο πιο πολύ στενεύουμε τη σκέψη μας. Όσο περισσότερο αδιαφορούμε για τη γλώσσα μας, τόσο περισσότερο φιμώνουμε το μυαλό μας. Και η προβληματική γλωσσική επικοινωνία τροφοδοτεί την αποξένωση μεταξύ μας.
Η γλώσσα είναι το μεγαλύτερο προνόμιο του ανθρώπου. Με αυτήν επικοινωνεί, εκφράζει το πνεύμα του, τα συναισθήματά του, τις επιθυμίες του, δημιουργεί πολιτισμό. Αν αδυνατούμε να εκφραζόμαστε και να περιγράφουμε με ακρίβεια, αν εθιστούμε στο μακρόθεν, αν μετατραπούμε σε ρομποτάκια κολλημένα σε μια οθόνη, μήπως πάψουμε να είμαστε άνθρωποι; Ποιους συμφέρει αυτό;
Φένια Μέριανου
Φιλόλογος
