Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μία πάθηση του κεντρικού τμήματος του αμφιβληστροειδούς με συνέπεια την απώλεια της όρασης στο κεντρικό οπτικό πεδίο. Η πάθηση συναντάται κυρίως σε άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών και διακρίνεται σε δύο βασικές κατηγορίες, την ξηρά μορφή που αποτελεί περίπου το 90% των περιπτώσεων και τη λιγότερο συχνή υγρά μορφή που αποτελεί το υπόλοιπο 10%. Η υγρά μορφή είναι πιο επιθετική από την ξηρά μορφή και είναι υπεύθυνη για μεγάλο ποσοστό ατόμων με αναπηρία της όρασης. Η βασική διαφορά μεταξύ των δύο είναι ότι στην υγρά μορφή δημιουργούνται νέα εύθραυστα αγγεία που αιμορραγούν, δημιουργούν ουλή και καταστρέφουν τα φωτοευαίσθητα κύτταρα του ματιού.
Η επίδραση της ασθένειας στην όραση εξαρτάται από τη μορφή της (ξηρά ή υγρά) και το βαθμό εξέλιξής της. Η ξηρά μορφή προκαλεί μείωση της όρασης σε βάθος χρόνου ενώ η υγρά μορφή εξελίσσεται πολύ πιο γρήγορα. Το βασικότερο σύμπτωμα είναι η θολή όραση στο κεντρικό οπτικό πεδίο που δυσκολεύει το διάβασμα και την αναγνώριση προσώπων.
Άλλα συμπτώματα είναι η δυσκολία στην αντίληψη των χρωμάτων (τα χρώματα φαίνονται «ξεπλυμένα»), η παρουσία σκιών στην κεντρική όραση και η παραμόρφωση της εικόνας (οι ίσιες γραμμές παρουσιάζονται κυρτές). Η πάθηση δεν επηρεάζει την περιφερειακή όραση με αποτέλεσμα ο ασθενής να μπορεί να προσανατολιστεί σε ένα χώρο.
Πρόληψη και αντιμετώπιση της πάθησης
Μέχρι σήμερα δεν έχει βρεθεί κάποια θεραπεία για την εκφύλιση της ωχράς κηλίδας. Οι τωρινές πρακτικές προσανατολίζονται στην επιβράδυνση της εξέλιξης της πάθησης, έτσι ώστε η όραση του ασθενούς να διατηρηθεί σε αποδεκτά επίπεδα. Πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση της πάθησης είναι η έγκαιρη διάγνωση. Επομένως, η καταλληλότερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη!!
Προληπτικά μέτρα
· Τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις
· Χρήση γυαλιών ηλίου με φίλτρα για την προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία (ειδικότερα με φακούς μελανίνης η blue blockers, που φιλτράρουν και το μπλέ φως)
· Κόψιμο του καπνίσματος
· Διατροφή πλούσια σε λαχανικά και ψάρια (μείωση της κατανάλωσης λιπαρών φαγητών)
· Ρύθμιση της πίεσης και της χοληστερίνης
· Αυτοέλεγχος για τυχόν εμφάνιση ή επιδείνωση της ασθένειας (έλεγχος παραμόρφωσης της εικόνας είτε με πίνακα Amsler, είτε με την παρατήρηση σε παράλληλες γραμμές – όπως τα κάγκελα σε ένα μπαλκόνι)
Καταλήγοντας, θα πρέπει να τονιστεί και πάλι η αναγκαιότητα των προληπτικών μέτρων και πιο συγκεκριμένα στην προστασία των ματιών, τις τακτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις και τον αυτοέλεγχο.
Βοηθήματα χαμηλής όρασης και εκφύλιση ωχράς κηλίδας
Όπως αναφέραμε και νωρίτερα στο άρθρο, η πάθηση δημιουργεί ένα σκότωμα (τυφλό σημείο) το οποίο επηρεάζει το κεντρικό οπτικό πεδίο. Δυστυχώς μέχρι σήμερα δεν έχει αναπτυχθεί κάποια θεραπεία η οποία να μπορεί να αντιστρέψει τη βλάβη στην ωχρά κηλίδα. Η αγωγή που ακολουθείται (ενέσεις με anti VEGF – anti vascular endothelial growth factor) σε περιπτώσεις εκφύλισης ωχράς κηλίδας υγρού τύπου αποσκοπεί στην ανάσχεση της περαιτέρω εξέλιξης της πάθησης σταματώντας τη δημιουργία νέων αιμοφόρων αγγείων. Η απώλεια της όρασης του κεντρικού οπτικού πεδίου είναι ιδιαίτερα αισθητή γιατί στην περιοχή της ωχράς κηλίδας βρίσκεται δυσανάλογα μεγάλος αριθμός φωτοευαίσθητων κυττάρων (περίπου 6 εκατομμύρια) σε σχέση με το μέγεθός της (η περιοχή της ωχράς κηλίδας έχει διάμετρο 5,5 χιλιοστά). Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η όραση στο κεντρικό οπτικό πεδίο να έχει μεγαλύτερη λεπτομέρεια (σκεφτείτε τα pixel στις φωτογραφικές μηχανές – περισσότερα pixel = μεγαλύτερη ανάλυση). Επίσης τα φωτοευαίσθητα κύτταρα της ωχράς κηλίδας (κωνία) είναι «υπεύθυνα» για την αντίληψη των χρωμάτων και λειτουργούν καλύτερα σε συνθήκες καλού φωτισμού (φωτοπικές συνθήκες).
Αφού λοιπόν δεν είναι δυνατή η αποκατάσταση της όρασης στο κεντρικό οπτικό πεδίο, είναι απαραίτητη η αξιοποίηση του περιφερειακού οπτικού πεδίου. Στο περιφερειακό οπτικό πεδίο βρίσκονται μικρότερος αριθμός φωτοευαίσθητων κυττάρων (ραβδία) σε σχέση με την επιφάνεια του αμφιβληστροειδή και για αυτό το λόγο η περιφερειακή όραση δεν έχει τόσο μεγάλη ανάλυση. Παρόλα αυτά η περιφερειακή όραση μπορεί να αξιοποιηθεί με τα κατάλληλα βοηθήματα χαμηλής όρασης και την εφαρμογή της σωστής μεθόδου έτσι ώστε ο ασθενής να μπορέσει να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του. Το όποιο βοήθημα χαμηλής όρασης από μόνο του δεν μπορεί να είναι πλήρως αποτελεσματικό. Δυστυχώς, μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Σημαντικό είναι να μάθει ο ασθενής να το χρησιμοποιεί με το σωστό τρόπο και να εφαρμόσει την κατάλληλη μέθοδο για να επιτύχει. Αυτή η διαδικασία απαιτεί θέληση, υπομονή και επιμονή από τη μεριά του ασθενή και εξειδίκευση από τη μεριά του οπτικού. Ο εξειδικευμένος οπτικός πρέπει να αξιολογήσει το στάδιο της πάθησης και την έκταση της απώλειας όρασης, να μάθει και να κατανοήσει τις ανάγκες του ασθενή και να προτείνει το κατάλληλο βοήθημα όρασης ανάλογα με την περίπτωση. Ακόμη πιο σημαντικό είναι ο οπτικός να εξηγήσει τη χρήση του βοηθήματος και να επιλέξει τη σωστή τεχνική έτσι ώστε ο ασθενής να αξιοποιήσει στο έπακρο την περιφερειακή του όραση. Τα βοηθήματα χαμηλής όρασης είναι πολύτιμα και εξειδικευμένα εργαλεία τα οποία όμως, όπως όλα τα εργαλεία, γίνονται αποτελεσματικά όταν χρησιμοποιούνται σωστά.
Για οποιεσδήποτε απορίες είμαστε στη διάθεση σας στο κατάστημα Οπτικά Ξένος (Αναστάσεως 115 & Ορφέως 7, τηλ. 210 651 6286)
Ο Χρήστος Ξένος είναι διπλωματούχος Οπτικός με σπουδές στη Μεγάλη Βρετανία (City & Islington College και King’s College London), μεταπτυχιακή εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ίδρυμα Τεχνολογίας & Έρευνας) και πολυετή εργασιακή εμπειρία σε Αγγλία και Ελλάδα. Είναι μέλος της Ένωσης Βρετανών Οπτικών (ABDO) του Βρετανικού Οπτικού Συμβουλείου (GOC) και της Πανελλήνιας Ένωσης Οπτικών και Οπτομετρών (Π.Ε.Ο.Ο.) με μετεκπαίδευση (Hons LVA) στα Βοηθήματα Χαμηλής Όρασης (εξέταση – αξιολόγηση όρασης και κατασκευή ειδικών βοηθημάτων – οπτικών και μη – για την μεγιστοποίηση της όρασης σε παθήσεις όπως εκφύλιση ωχράς κηλίδας, μελαχρωστική αμφιβληστροειδοπάθεια, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, γλαύκωμα κ.α.).
